دستگاه جوجه کشی، سیستمی است که محیط مناسب جهت خروج جوجه از تخم نطفه دار را ایجاد می‌کند. در تولید جوجه به روش طبیعی، به وسیله مرغ مادر شرایط رطوبت، دما و چرخش تخم‌ها فراهم می‌شود. ولی در روش مصنوعی، این شرایط توسط دستگاه فراهم خواهد شد. امروزه این سیستم جهت بالا رفتن فرایند جوجه کشی با سنسورهای بسیار دقیق و با تکنولوژی هوش مصنوعی کار می‌کند و این دستگاه با انکوباتور شرایط لازم جهت تولید جوجه را فراهم خواهد کرد.
دستگاه جوجه کشی چیست؟
جوجه کشی در طبیعت به این شکل است که مرغ مادر حین خوابیدن روی تخم ها، شرایط ایده آل رطوبت، دما و اکسیژن‌رسانی را فراهم می‌کند و مرغ مادر عملیات چرخش تخم‌ها را با منقار خود انجام می‌دهد تا تخم‌ها تبدیل به جوجه شوند. در دستگاه جوجه کشی شرایط مناسب به صورت مصنوعی و با دستگاه فراهم می‌شود. این شرایط عبارتند از:
- دمای یکنواخت و کافی
- رطوبت یکنواخت و مناسب
- چرخش اتوماتیک تخم‌ها
- تهویه لازم درون سیستم
دمای کافی و یکنواخت
دمای مناسب جهت بالا رفتن دمای دستگاه به شیوه‌های متنوعی تامین می‌شود، معمولی‌ترین آن بهره برداری از لامپ حبابی است و در نمونه‌های مدرن با المنت‌های حرارتی دمای لازم تامین می‌شود. استفاده از لامپ و المنت هر یک مزایا و معایبی دارند که اشاره‌ای کوتاه به آنها خواهیم داشت:
مزایا و معایب بهره گیری از لامپ حبابی
این روش بسیار رایج و به صرفه است، ولی ممکن است لامپ به دلیل خراب شدن، مدام قطع و وصل شود و رطوبت دستگاه نیز در عمر حبابی تاثیرگذار خواهد بود.
مزایا و معایب بهره گیری از المنت حرارتی
در این روش اعتماد بیشتری وجود دارد، زیرا ترموستات دستگاه مدام دمای داخل محفظه را تنظیم می‌کنند و در اینصورت دستگاه نیز دچار سوختگی نخواهد شد. دستگاهی که مجهز به المنت است از نوع پیشرفته بوده و قیمت بیشتری دارد.
علاوه بر اینکه دستگاه جوجه کشی باید گرما را تامین کند، وظیفه تنظیم گرما را نیز عهده دار است، زیرا اگر در گرما کوچکترین تغییری ایجاد شود، در فرایند جوجه کشی اختلال ایجاد خواهد شد. حرارت یک فاکتور ساده و حیاتی محسوب شده که در این فرایند باید حرارت بین ۳۵ تا ۴۰ درجه باشد، ولی عموما میانگین دمای داخل محفظه در ۳۸ درجه ثابت می‌ماند، زیرا با پایین‌تر رفتن دما، جوجه‌ها دیرتر از تخم خارج می‌شوند و در صورت بالا رفتن دما نیز جوجه کشی زودتر انجام خواهد شد. همچنین در این تغییرات دمایی امکان تلف شدن جوجه‌ها نیز وجود دارد، زیرا دمای بالا، جوجه را بی‌حال کرده و او را از بین می‌برد. در نتیجه با ترموستات دمای دستگاه جوجه کشی کنترل خواهد شد.
رطوبت کافی و یکنواخت دستگاه جوجه کشی
در پوسته تخم منافذی وجود دارند که اکسیژن با این منافذ به جوجه‌ها می‌رسد و با این وجود رطوبت درون تخم با گرمای تولید شده، داخل دستگاه بخار می‌شود، مقدار بخار شدن آب داخل تخم بستگی به رطوبت دستگاه دارد، لذا در صورت کم بودن رطوبت، آب داخل تخم بخار شده و کیسه داخل تخم بزرگ می‌شود، در نتیجه این باعث می‌شود نوک جوجه به دیواره تخم نزدیک شود و جوجه زودتر خارج شود، بر عکس این فرایند نیز باعث می‌شود جوجه دیرتر خارج شود. بنابراین در صورت زیاد بودن رطوبت دستگاه جوجه دیرتر از داخل تخم خارج می‌شود. رطوبت داخل دستگاه به روش‌های مختلفی تامین می‌شود و در قدیمی‌ترین آن، یک لیوان آب را داخل دستگاه می‌گذارند، در این روش میزان رطوبت قابل تنظیم نیست. در دستگاه جوجه کشی پیشرفته دستگاه بخور و مه‌پاش وظیفه تامین رطوبت را بر عهده دارد. میزان رطوبت استاندارد نیز در ۱۸ روز ابتدایی ۶۰ درصد و در سه روز آخر ۷۰ تا ۷۵ درصد است. حرارت داخل دستگاه بستگی به سرعت تهویه و حرارت آن دارد و جهت تامین شرایط مناسب، باید رطوبت دستگاه مرتب چک شود و سطح یکنواختی داشته باشد.
چرخاندن اتوماتیک تخم‌ها در داخل دستگاه جوجه کشی
در جوجه کشی طبیعی مرغ مادر هر ۳۵ دقیقه تخم‌ها را می‌چرخاند تا زرده به پوسته نچسبد. در دستگاه جوجه کشی نیز این کار به دو شکل اتوماتیک و دستی صورت می‌گیرد. در دستگاه ساده به صورت دستی این کار انجام می‌شود و این باعث غیر بهداشتی شدن محیط دستگاه خواهد شد، علاوه بر آن به دلیل باز و بسته شدن دستگاه، حرارت و رطوبت آن تغییر می‌کند و این در فرایند کار اختلال ایجاد خواهد کرد، ولی در دستگاه اتوماتیک با جک‌های بادی و موتورهای گیربکس عملیات چرخش تخم‌ها انجام می‌شود تا راندمان جوجه کشی افزایش پیدا کند.
تهویه مناسب داخل دستگاه
در اوایل مراحل جوجه کشی به سبب کوچک بودن نطفه، به اکسیژن زیاد نیاز نیست، در نتیجه میزان تهویه هوا داخل دستگاه باید کم کم زیاد شود، وقتی جوجه‌ها بزرگ شوند، به اکسیژن بیشتری نیاز دارند. تهویه هوا در این فرایند بسیار مهم است و اگر مراحل جابجایی هوا به خوبی صورت نگیرد، در این روند اختلال ایجاد خواهد شد. مقدار CO2 دستگاه جوجه کشی نباید از سه درصد بالاتر باشد، در غیر اینصورت جوجه‌ها از بین خواهند رفت.
سخن پایانی
در دستگاه جوجه کشی، فرایند تولید جوجه با سرعت بالایی انجام می‌شود، زیرا امروزه با وجود سنسورهای پیشرفته و با پیشرفت تکنولوژی، رطوبت، دما، اکسیژن و غیره در این دستگاه به صورت اتوماتیک تامین می‌شود. راندمان دستگاه اتوماتیک بیشتر است، زیرا حرارت، رطوبت، اکسیژن در آنها قابل کنترل بوده و دارای عایق‌بندی مناسبی هستند، همچنین چرخش تخم‌ها به صورت اتوماتیک صورت می‌گیرد.